توسط 
Buffer Overflow چیست؟ حملات Buffer Overflow یکی از مهمترین نقاط ضعف امنیتی در سیستم‌های کامپیوتری هستند که از دهه 1980 میلادی تا به امروز تأثیرگذاری قابل توجهی داشته‌اند. این نوع حملات به واسطه نقض حد بارگذاری(buffer) در حافظه برنامه‌ها و سیستم‌های کامپیوتری رخ می‌دهند و می‌توانند منجر به اجرای کد ناخواسته، افشای اطلاعات حساس، یا حتی کنترل کامل بر روی سیستم شوند.
برای درک بهتر نحوه عملکرد حملات Buffer Overflow، ابتدا باید مفهومی از حافظه و ساختار داده‌ها در رایانه‌ها داشته باشیم. حافظه در رایانه‌ها به چندین بخش تقسیم می‌شود، از جمله بخش‌های Stack و Heap. بخش Stack برای ذخیره‌سازی داده‌ها و آدرس‌های بازگشت از توابع استفاده می‌شود، در حالی که Heap برای ذخیره‌سازی داده‌های پویا استفاده می‌شود.
حملات Buffer Overflow زمانی رخ می‌دهند که یک برنامه ناتوان در مدیریت حافظه خود می‌شود و داده‌های ورودی کاربر را به نحوی نادرست در حافظه ذخیره می‌کند، که می‌تواند منجر به آسیب‌پذیری‌های امنیتی شود. به عبارت ساده‌تر، اگر یک برنامه از یک بخش حافظه برای ذخیره داده‌های ورودی استفاده کند و اندازه این داده‌ها از حد مشخصی بیشتر شود، داده‌های اضافی ممکن است به بخش‌های حافظه دیگر برود و داده‌های مهم را آلوده کند یا حتی کدهای بدافزار را در برنامه اجرا کند.
معمولاً حملات Buffer Overflow به دو صورت Stack-based و Heap-based اتفاق می‌افتند. در حملات Stack-based، داده‌های ورودی بیشتر از حد مجاز به Stack منتقل می‌شوند و بر روی داده‌های کنترلی برنامه تأثیر می‌گذارند. در حملات Heap-based، داده‌های بیشتر از حد مجاز در Heap ذخیره می‌شوند که ممکن است منجر به نقض امنیتی شود.
به طور کلی، حملات Buffer Overflow یکی از چالش‌های بزرگ در امنیت سیستم‌های کامپیوتری است و برای مقابله با آنها، توصیه می‌شود تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا تکنیک‌ها و روش‌های جلوگیری از حملات Buffer Overflow را یاد بگیرید.
بافر چیست؟
یک بافر یا منطقه حافظه، قسمتی از حافظه کامپیوتر است که برای ذخیره داده‌ها استفاده می‌شود. این قسمت متوالی از حافظه با اندازه‌ی معینی است که می‌تواند به هر نوع داده‌ای، از یک رشته کاراکتری تا یک آرایه از اعداد صحیح، اختصاص یابد. داده‌های موجود در این بافر معمولاً برای اجرای برنامه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: بررسی دلایل، اثرات، نحوه تشخیص و راه حل رفع Packet Loss
سرریز بافر به چه معنا است؟
همانطور که گفته شد یک بافر دارای ظرفیت و توان معینی است. حمله سرریز بافر(Buffer Overflow) زمانی اتفاق می‌افتد که حجم داده‌های موجود در بافر با طول ثابت، از ظرفیت مشخص آن بیشتر شود. داده‌های اضافی که باید در بافر ذخیره شوند، به فضای حافظه مجاور بافر سرریز می‌شوند و ممکن است داده‌های موجود در آنجا را خراب یا بازنویسی کنند. این حادثه سرریز معمولاً منجر به خرابی سیستم می‌شود و به مهاجم فرصت می‌دهد تا کدهای مخرب را اجرا کند یا با دستکاری کدها، اقدامات مخربی را بر روی سیستم اجرا کند.
سرریز بافر ممکن است به صورت تصادفی یا عمدی رخ دهد:
- تصادفی: زمانی که خود کاربر با اجرای چند فعالیت در یک برنامه، از فضایی که برنامه در اختیار او قرار داده فراتر می‌رود. در این حالت، رفتارهای نامنظم از برنامه نمایان می‌شود و حتی ممکن است برنامه دچار اختلال شود.
- عمدی و از قصد: در این حالت، مهاجم داده‌هایی را به سمت کامپیوتر کاربر ارسال می‌کند که بیش از ظرفیت تحمل آن است. این داده‌ها شامل کدهایی است که می‌توانند جایگزین کدهای اصلی و معتبر سیستم شوند. با اجرای کد جدید، رفتارهای برنامه به طرز ناخواسته‌ای تغییر خواهد کرد.
حملات Buffer Overflow چیست و چگونه کار می‌کند؟
بافر یک بخش موقت برای ذخیره داده‌ها است. زمانی که مقدار داده‌هایی که به آن تخصیص داده شده است از اندازه بافر بیشتر می‌شود، داده‌های اضافی سرریز می‌شوند و به سرریز بافر معروف می‌شوند. این اتفاق ممکن است منجر به نشت داده به بافرهای دیگر شود و ممکن است محتوای آنها را خراب یا بازنویسی کند.
مقاله پیشنهادی: بررسی جامع تفاوت پروتکل TCP و UDP | کدام یک بهتر است؟
در یک حمله سرریز بافر، یک عامل مخرب وجود دارد که از نرم افزار آسیب پذیر سوء استفاده می‌کند. دو نوع اصلی حمله سرریز بافر وجود دارد که عبارتند از:
حمله سرریز بافر مبتنی بر پشته
حملات سرریز بافر مبتنی بر پشته یکی از شیوه‌های مهم و پراهمیت در دنیای امنیت اطلاعات است که برای نفوذ به سیستم‌ها و کنترل آنها استفاده می‌شود. در این نوع حملات، مهاجم با استفاده از آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری که باعث سرریز بافر می‌شوند، توانایی کنترل فضای حافظه را به دست می‌آورد و به اجرای کدهای مخرب یا دسترسی غیرمجاز به سیستم می‌پردازد.
در فرآیند اجرای یک برنامه، حافظه به چند بخش تقسیم می‌شود، از جمله بافرهای داده‌ای که برای ذخیره داده‌ها و اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از این بافرها، بافر پشته است که برای ذخیره اطلاعات مربوط به توابع، متغیرهای محلی، و آدرس بازگشتی استفاده می‌شود.
حملات سرریز بافر مبتنی بر پشته زمانی رخ می‌دهند که یک برنامه قادر به مدیریت صحیح حافظه خود نیست و داده‌های ورودی کاربران را به نحوی نادرست در پشته ذخیره می‌کند. این نقض امنیتی می‌تواند به اجرای کدهای مخرب، افشای اطلاعات حساس، یا حتی کنترل کامل بر روی سیستم توسط مهاجم منجر شود.
مهاجمان اغلب از ابزارها و تکنیک‌های مختلفی برای استفاده از حملات سرریز بافر مبتنی بر پشته استفاده می‌کنند. این شامل نوشتن داده‌های سرریزی شده در پشته برای تغییر جریان اجرای برنامه، تزریق کد مخرب به حافظه، و بهره‌گیری از آسیب‌پذیری‌های پیچیده در برنامه‌ها است.
برای مقابله با حملات سرریز بافر مبتنی بر پشته، برنامه‌نویسان و متخصصان امنیتی از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند، از جمله استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی امن، استفاده از روش‌های حفاظتی مانند DEP و ASLR، و اجرای آزمون‌های امنیتی جامع بر روی نرم‌افزارها و سیستم‌ها. از طرف دیگر، به‌روزرسانی‌های منظم و پیگیری آسیب‌پذیری‌های موجود در نرم‌افزارها نیز از مهمترین اقدامات برای جلوگیری از حملات سرریز بافر مبتنی بر پشته است.
حملات Buffer Overflow مبتنی بر Heap
حملات Buffer Overflow مبتنی بر Heap یکی از انواع حملات امنیتی است که در زمینه‌ی نرم‌افزارها و سیستم‌های کامپیوتری بسیار مهم است. در این نوع حملات، مهاجمان از آسیب‌پذیری‌ها و نقاط ضعف در مدیریت حافظه استفاده می‌کنند تا به صورت نادرست داده‌ها را در Heap ذخیره کنند و بر روی حافظه سیستم سرریز ایجاد کنند.
Heap یک فضای حافظه پویا است که برای ذخیره داده‌هایی با اندازه‌ها و ساختارهای متفاوت استفاده می‌شود و از طریق توابعی مانند malloc و free مدیریت می‌شود. به عنوان مقابله با مشکل Fragmentation، که می‌تواند باعث اشغال بیش از حد حافظه شود، Heap به طور پویا فضای حافظه را مدیریت می‌کند.
حملات Buffer Overflow مبتنی بر Heap اغلب زمانی رخ می‌دهند که برنامه‌ها به طور نادرست با داده‌ها در Heap برخورد می‌کنند. این مشکل ممکن است به دلیل اشتباهات برنامه‌نویسی، عدم صحت داده‌های ورودی کاربر، یا آسیب‌پذیری‌های امنیتی در برنامه باشد. مهاجمان با استفاده از این نقاط ضعف می‌توانند داده‌های سرریزی را در Heap قرار دهند که می‌تواند منجر به اجرای کد مخرب، کنترل غیرمجاز بر روی سیستم، یا افشای اطلاعات حساس شود.
برای جلوگیری از حملات Buffer Overflow مبتنی بر Heap، برنامه‌نویسان و متخصصان امنیتی باید از روش‌های مختلفی استفاده کنند. این شامل استفاده از توابع و روش‌های امن برای مدیریت حافظه، اعتبارسنجی داده‌های ورودی، استفاده از تکنیک‌های مدیریت حافظه پیشرفته، و آموزش برنامه‌نویسان در خصوص بهترین شیوه‌های برنامه‌نویسی امن می‌شود. همچنین، به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها و رفع آسیب‌پذیری‌ها نیز از اقدامات مهم در جلوگیری از حملات Buffer Overflow مبتنی بر Heap است.
حملات Buffer Overflow Integer
حمله سرریز integer یکی از حملات امنیتی است که در زمینه‌ی برنامه‌نویسی و توسعه نرم‌افزارها مطرح است. این نوع حمله زمانی رخ می‌دهد که یک متغیر integer، که معمولا به عنوان یک عدد صحیح در برنامه‌ها استفاده می‌شود، با مقداری بیشتر از حداکثر مقدار قابل پذیرش برای آن نوع داده پر می‌شود.
یکی از عواقب این حمله این است که مقداری که بیشتر از حداکثر مقدار integer است در متغیر ذخیره می‌شود و به صورت نادرست به عنوان یک مقدار integer در برنامه استفاده می‌شود. این می‌تواند منجر به اشکالات جدی در برنامه‌نویسی شود، از جمله خرابی در عملکرد برنامه، کرش شدن برنامه، یا حتی امنیتی بودن برنامه را تهدید کند.
برای جلوگیری از این نوع حمله، برنامه‌نویسان باید از تکنیک‌های مختلفی استفاده کنند. این شامل استفاده از متغیرهای با اندازه مناسب، اعتبارسنجی داده‌های ورودی، استفاده از روش‌های امن برای انجام عملیات ریاضی، و استفاده از روش‌های مدیریت خطا و استثناء می‌شود. همچنین، آموزش برنامه‌نویسان در خصوص بهترین شیوه‌های برنامه‌نویسی امن نیز از اقدامات مهم در جلوگیری از حملات سرریز integer است.
بیشتر بخوانید: چطور امنیت گوشی اندروید را بهبود دهیم؟ آموزش افزایش امنیت گوشی اندروید
حملات Buffer Overflow Unicode
حمله سرریز Unicode یکی از حملات امنیتی است که در زمینه‌ی نرم‌افزارها و سیستم‌های کامپیوتری مطرح است. در این نوع حمله، مهاجمان از آسیب‌پذیری‌ها و نقاط ضعف در پردازش متن‌های Unicode استفاده می‌کنند تا به صورت نادرست داده‌های با فرمت Unicode را در برنامه‌ها و سیستم‌ها پردازش کنند و باعث سرریز حافظه شوند.
یکی از روش‌های شایع در این حملات، استفاده از متن‌های Unicode با طول بیشتر از حداکثر طول مجاز است که برنامه‌ها یا سیستم‌ها می‌توانند پردازش کنند. این باعث می‌شود که داده‌های اضافی به حافظه نواری(buffer) اختصاص داده شود و ممکن است منجر به خرابی در عملکرد برنامه، کرش شدن برنامه، یا حتی اجرای کد مخرب شود.
برای جلوگیری از حملات سرریز Unicode، برنامه‌نویسان باید از روش‌های امن برای پردازش و اعتبارسنجی متن‌های Unicode استفاده کنند. این شامل استفاده از توابع و روش‌های امن برای مدیریت حافظه، اعتبارسنجی داده‌های ورودی، استفاده از روش‌های مدیریت حافظه پیشرفته، و آموزش برنامه‌نویسان در خصوص بهترین شیوه‌های برنامه‌نویسی امن می‌شود. همچنین، به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها و رفع آسیب‌پذیری‌ها نیز از اقدامات مهم در جلوگیری از حملات سرریز Unicode است.
حملات format string
حملات format string یک نوع حمله امنیتی است که در برنامه‌هایی که از توابع فرمت‌دهی مانند printf و sprintf استفاده می‌کنند، رخ می‌دهد. در این نوع حمله، مهاجمان از آسیب‌پذیری‌ها و نقاط ضعف در استفاده نادرست از این توابع بهره می‌برند تا به صورت نادرست متغیرهای فرمت‌دهی را در برنامه‌ها وارد کنند و اطلاعات حساس را فاش کنند یا حتی کد مخرب را اجرا کنند.
یکی از روش‌های شایع در این حملات، استفاده از متغیرهای فرمت‌دهی که به صورت دینامیک از داده‌های ورودی کاربران تعیین می‌شوند، است. مهاجمان با تزریق مقادیر فرمت‌دهی به این توابع، می‌توانند به طور نادرست به داده‌های حساس یا اطلاعات داخلی برنامه دسترسی پیدا کنند.
برای جلوگیری از حملات format string، برنامه‌نویسان باید از روش‌های امن برای استفاده از توابع فرمت‌دهی استفاده کنند. این شامل استفاده از توابع امن مانند snprintf به جای توابع معمولی مانند printf، اعتبارسنجی و فیلترینگ داده‌های ورودی، استفاده از توابع فرمت‌دهی با پارامترهای ثابت، و آموزش برنامه‌نویسان در خصوص بهترین شیوه‌های برنامه‌نویسی امن می‌شود. همچنین، به‌روزرسانی منظم نرم‌افزارها و رفع آسیب‌پذیری‌ها نیز از اقدامات مهم در جلوگیری از حملات format string است.
بیشتر بخوانید: 10 راهکار برای جلوگیری از هک شدن اکانت اینستاگرام(Instagram)
روش های جلوگیری از حملات Buffer Overflow
حملات سرریز بافر را می‌توان با استفاده از رویکردهای متنوعی کاهش داد. در اینجا به چند راهکار کاربردی برای پیشگیری از این نوع حملات اشاره می‌شود:
- استفاده از حفاظت سیستم عامل در زمان اجرا
استفاده از تکنولوژی‌های حفاظتی در سیستم عامل مانند DEP(Data Execution Prevention) و ASLR (Address Space Layout Randomization) می‌تواند از حملات سرریز بافر جلوگیری کند.
- استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی امن
استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی مانند Rust، Go، یا Java که مجهز به امکانات امنیتی بالا هستند، می‌تواند از این حملات جلوگیری کند.
- تصادفی‌سازی طرح‌بندی فضای آدرس(ASLR)
استفاده از تصادفی‌سازی طرح‌بندی فضای آدرس در سیستم عامل می‌تواند از حملات سرریز بافر جلوگیری کند، زیرا آدرس‌های حافظه به صورت تصادفی تخصیص داده می‌شوند.
- اجرای سیاست‌های امنیتی دقیق
اعمال سیاست‌های امنیتی مناسب می‌تواند از آسیب‌پذیری‌های ناشی از حملات سرریز بافر جلوگیری کند. این شامل به‌روز نگه داشتن سیستم، اعتبارسنجی داده‌های ورودی، و اعمال حداقل امتیاز امنیتی برای کاربران است.
- استفاده از سیستم‌عامل‌های جدیدتر
استفاده از نسخه‌های جدیدتر سیستم‌عامل که دارای به‌روزرسانی‌ها و تکنولوژی‌های جدیدی برای مقابله با حملات سایبری هستند، می‌تواند از این نوع حملات جلوگیری کند.
- فشار به توسعه‌دهندگان برنامه
تشویق و فشار به توسعه‌دهندگان برنامه برای رفع برخی از ابهامات و آسیب‌پذیری‌های امنیتی می‌تواند از این حملات جلوگیری کند. به‌ویژه در صورت وجود برخی از مشکلاتی که می‌توانند حمله سرریز بافر را تشدید کنند، این اقدام می‌تواند موثر باشد.
سخن آخر
از طریق بررسی جامع و عمیق حملات Buffer Overflow و راهکارهای مقابله با آن، این مقاله به طور قابل توجهی به فهم مفهوم و اهمیت امنیت اطلاعات و نرم‌افزارها کمک کرده است. با توجه به محتوای کامل و مفید ارائه شده در این مقاله، توصیه می‌شود که مطالب مشخص شده در آن به عنوان یک منبع معتبر برای درک عمیق‌تر این حوزه و اعمال اقدامات امنیتی در سیستم‌ها و برنامه‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین، این مقاله به عنوان یک راهنمای مفید برای برنامه‌نویسان، توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و مدیران سیستم، می‌تواند بهبود امنیت و کیفیت نرم‌افزارها و سیستم‌های آنها را تضمین کند. اعمال توصیه‌ها و راهکارهای مطرح شده در این مقاله، به دلیل ارائه روش‌های کاربردی و عملی، می‌تواند به کاهش خطر حملات سرریز بافر و بهبود امنیت عمومی محیط‌های دیجیتال کمک کند.
در نهایت، با توجه به اهمیت امنیت اطلاعات و نرم‌افزارها در دنیای امروزی، این مقاله توصیه می‌شود به عنوان یک منبع اطلاعاتی قابل اعتماد و معتبر برای هر کسی که به بهبود و افزایش امنیت دیجیتال علاقه‌مند است، مطالعه شود.